Menjaga Kelestarian Bahasa Ibu

Menjaga Kelestarian Bahasa Ibu


Dunia internasional memperingati tanggal 21 Februari sebagai Hari Bahasa Ibu Internasional. Penetapan ini bermula dari seorang Bangli yang bernama Rafiqul Islam menyurati Kofi Annan di PBB tanggal 9 Januari 1998 memintanya untuk mengambil langkah untuk menyelamatkan bahasa dunia dari kepunahan dengan mendeklarasikan Hari Bahasa Ibu Internasional (International Mother Language Day). 



Selanjutnya tahun 2008 Mejelis Umum menyatakan 2008 sebagai Tahun Bahasa Internasional untuk mempromosikan persatuan dalam keanekaragaman dan pemahaman internasional melalui multibahasa dan multikulturalisme


ethnologue.com mencatat setidaknya ada 7.117 bahasa ibu yang ada di dunia ini. Angka itu terus berubah, karena kita belajar lebih banyak tentang bahasa dunia setiap hari, ungkapnya. Dan di luar itu, bahasanya sendiri terus berubah. Mereka hidup dan dinamis, dibahasakan oleh komunitas yang hidupnya dibentuk oleh dunia kita yang berubah dengan cepat. Dicatanya, saat ini sekitar 40% bahasa terancam punah, tersisa kurang dari 1.000 bahasa yang sering digunakan. Sementara itu, hanya 23 bahasa yang mencakup lebih dari setengah populasi dunia.


Sementara Google telah merangkum sebanyak 108 bahasa dalam layanan translate ( translate.google.com), termasuk diantaranya adalah bahasa Indonesian dan bahasa Jowo.  



Menjaga Kelestarian Bahasa Ibu


Saat hadir pada acara Silaturahim Nasional Ulama Rakyat (11/2016) Presiden Joko Widodo (Jokowi) mengingatkan segenap lapisan masyarakat untuk menyadari negara Indonesia adalah negara yang penuh keberagaman dan kemajemukan. Dicontohkan Presiden, Indonesia memiliki kurang lebih 700-an suku dan 340-an bahasa daerah.


“Kalau kita menengok sejarah, sejarah kita, bangsa kita adalah bangsa yang besar, negara kita adalah negara yang besar. Betapa sangat besarnya dulu zaman Kerajaan Sriwijaya bisa menguasai, Kerajaan Majapahit yang bisa menguasai Nusantara, Kerajaan Samudera Pasai yang juga bisa menguasai banyak wilayah,” tutur Presiden.


Ketua Departemen Komunikasi Informasi dan Media DPP LDII ( Lembaga Dakwah Islam Indonesia ), Ludhy Cahyana juga turut mengingatkan, agar mempelajari bahasa Indonesia dengan baik, untuk menunjang keterampilan menulis. Disampaikan pada  penutupan kursus jurnalistik angkatan ke-4 pada Sabtu, 13 Februari 2021


“Meskipun tulisan kalian bagus, runut, dan logika tulisannya juga baik, bila tanda baca masih banyak yang salah, meskipun sepele menunjukkan ketidaktahuan kita mengenai Bahasa Indonesia,” ujarnya. Ia juga mendorong para peserta untuk rajin membaca, untuk menambah pengetahuan dan informasi, “Kamu, adalah yang kamu baca,” kata Ludhy. Referensi bacaan bakal mencerminkan sikap seseorang, bahkan pada saat menulis.


Berikut contoh kata "Halo" yang lazim diucapkan dengan bahasa berbagai negara,

1. Polandia: "Czesc"

2. Jerman: "Guten Tag"

3. Swedia: "Hej"

4. Thailand: "Sàwàtdee"

5. Israel: "Shalom"

6. Jepang: "Konnichiwa"

7. Mesir: "Merhaba"

8. Rusia: "Zdrastvuytye"

9. Finlandia: "Hei"

10. Yunani: "Ya-sas"

11. Italia: "Buongiorno"

12. Rep. Ceko: "Ahoj"

13. Hungaria: "Szervusz"

14. Korea Selatan: "Annyeong haseyo"

15. Portugal: "Olá"

16. Spanyol: "Hola"

17. Perancis: "Bonjour"

18. Cina: "Nǐhǎo"

19. Denmark: "Goddag"

20. Norwegia: "God dag"

21. Kroasia: "Dobar dan"

22. Ukrania: "Dobry den"

23. Turki: "Merhaba"

24. Belanda: "Hallo"

25. Australia: "G'day"


Inilah kekayaan budaya Indonesia dengan ratusan bahasa daerah yang dimilikinya. Laboratorium kebinekaan bahasa dan sastra Kemendikbud RI mencatatnya sebagai berikut :


No.

Nama Bahasa

Wilayah

Provinsi

1.

Aabinomin

Papua

Papua

2.

Abai

Kalimantan

Kalimantan Utara

3.

Abrap

Papua

Papua

4.

Abui (Aboa)

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

5.

Abun

Papua

Papua Barat

6.

Abun Gii (Abun Jii)

Papua

Papua Barat

7.

Abun Ji (Karon Pantai)

Papua

Papua Barat

8.

Aceh

Sumatra

Aceh

9.

Adagum (Citak Wagabus)

Papua

Papua

10.

Adang

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

11.

Afilaup

Papua

Papua

12.

Aframa

Papua

Papua

13.

Air Matoa

Papua

Papua Barat

14.

Airo

Papua

Papua

15.

Airoran

Papua

Papua

16.

Ale

Papua

Papua

17.

Alor

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

18.

Alune

Maluku

Maluku

19.

Amathamit

Papua

Papua

20.

Ambai

Papua

Papua

21.

Ambalau

Maluku

Maluku

22.

Ambel

Papua

Papua Barat

23.

Amber

Papua

Papua Barat

24.

Amungkal

Papua

Papua

25.

Anakalang

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

26.

Anasi

Papua

Papua

27.

Ansus-Papuma

Papua

Papua

28.

Anus

Papua

Papua

29.

Aoheng (Penihing)

Kalimantan

Kalimantan Timur

30.

Arakam

Papua

Papua

31.

Arandai

Papua

Papua Barat

32.

Are

Papua

Papua

33.

Arguni (Taver)

Papua

Papua Barat

34.

Armati Sarma

Papua

Papua

35.

Arubos

Papua

Papua

36.

Arui-Mor

Papua

Papua

37.

As

Papua

Papua Barat

38.

Asilulu

Maluku

Maluku

39.

Asmat Bets Mbup

Papua

Papua

40.

Asmat Safan

Papua

Papua

41.

Asmat Sawa

Papua

Papua

42.

Asmat Sirat

Papua

Papua

43.

Asmat Unir Sirau

Papua

Papua

44.

Asmat Waijens

Papua

Papua

45.

Atam (Temma)

Papua

Papua

46.

Auye

Papua

Papua

47.

Awban

Papua

Papua

48.

Awe (Maweyo, Kaburi)

Papua

Papua Barat

49.

Awera

Papua

Papua

50.

Awyu Anggai

Papua

Papua

51.

Awyu Darat Kotiak

Papua

Papua

52.

Awyu Darat Yagatsu-Kiki

Papua

Papua

53.

Awyu Laut

Papua

Papua

54.

Awyu Meto

Papua

Papua

55.

Awyu Tokompatu

Papua

Papua

56.

Bacan

Maluku

Maluku Utara

57.

Bada

Sulawesi

Sulawesi Tengah

58.

Baedate

Papua

Papua

59.

Baham

Papua

Papua Barat

60.

Bahau Diaq Lay

Kalimantan

Kalimantan Timur

61.

Bahau Ujoh Bilang

Kalimantan

Kalimantan Timur

62.

Bajau Pondong

Kalimantan

Kalimantan Timur

63.

Bajau Semayap

Kalimantan

Kalimantan Selatan

64.

Bajau Tungkal Satu

Sumatra

Jambi

65.

Bajo

Jawa dan Bali, Sulawesi, Nusa Tenggara Barat, Nusa Tenggara Timur, Maluku

Jawa Timur Sulawesi Tengah Sulawesi Selatan Sulawesi Tenggara Gorontalo Nusa Tenggara Barat Nusa Tenggara Timur Maluku Utara

66.

Bajo Delang

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

67.

Bakatik

Kalimantan

Kalimantan Barat

68.

Bakumpai

Kalimantan

Kalimantan Tengah Kalimantan Selatan

69.

Balaesang

Sulawesi

Sulawesi Tengah

70.

Balai

Kalimantan

Kalimantan Tengah

71.

Balantak

Sulawesi

Sulawesi Tengah

72.

Bali

Sumatra, Jawa dan Bali, Kalimantan, Sulawesi, Nusa Tenggara Barat

Lampung Bali Kalimantan Tengah Sulawesi Tenggara Nusa Tenggara Barat

73.

Balkewan

Maluku

Maluku

74.

Banda

Maluku

Maluku

75.

Banggai

Sulawesi

Sulawesi Tengah

76.

Banjar

Sumatra, Kalimantan

Riau Jambi Kalimantan Tengah Kalimantan Selatan

77.

Bantik

Sulawesi

Sulawesi Utara

78.

Barakai

Maluku

Maluku

79.

Barapasi

Papua

Papua

80.

Baras

Sulawesi

Sulawesi Barat

81.

Basap

Kalimantan

Kalimantan Timur

82.

Basemah

Sumatra

Lampung

83.

Batak

Sumatra

Aceh Sumatra Utara Sumatra Barat Riau

84.

Batanta

Papua

Papua Barat

85.

Batero

Papua

Papua

86.

Batu

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

87.

Batuley

Maluku

Maluku

88.

Bauzi

Papua

Papua

89.

Bawija

Papua

Papua

90.

Bayan

Kalimantan

Kalimantan Tengah

91.

Bedoanas (Baruan-Erokwanas)

Papua

Papua Barat

92.

Beneraf

Papua

Papua

93.

Benggaulu

Sulawesi

Sulawesi Barat

94.

Bengkulu

Sumatra

Bengkulu

95.

Benuaq

Kalimantan

Kalimantan Timur

96.

Berangas

Kalimantan

Kalimantan Selatan

97.

Berbai

Papua

Papua

98.

Berik

Papua

Papua

99.

Beser

Papua

Papua Barat

100.

Beser Swaimbon

Papua

Papua Barat

101.

Besoa

Sulawesi

Sulawesi Tengah

102.

Betaf-Takar

Papua

Papua

103.

Beyaboa

Papua

Papua

104.

Biak

Papua

Papua

105.

Bian Marind Deg

Papua

Papua

106.

Bima (Mbojo)

Nusa Tenggara Barat

Nusa Tenggara Barat

107.

Biritai

Papua

Papua

108.

Biyekwok

Papua

Papua

109.

Bku (Bgu)

Papua

Papua

110.

Blagar

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

111.

Blue Klesi

Papua

Papua

112.

Bobar

Maluku

Maluku

113.

Boi

Papua

Papua

114.

Boing

Maluku

Maluku

115.

Bolaang Mongondow (Bolmong)

Sulawesi

Sulawesi Utara

116.

Bonerate

Sulawesi

Sulawesi Selatan

117.

Bonoi

Papua

Papua

118.

Bora-Bora

Papua

Papua

119.

Bouram

Papua

Papua

120.

Buagani

Papua

Papua

121.

Budong-Budong (Tangkou)

Sulawesi

Sulawesi Barat

122.

Bugis

Sumatra, Jawa dan Bali, Kalimantan, Sulawesi, Nusa Tenggara Barat

Riau Jambi Lampung DKI Jakarta Kalimantan Selatan Kalimantan Timur Kalimantan Utara Sulawesi Tengah Sulawesi Selatan Nusa Tenggara Barat

123.

Bugis De

Sulawesi

Sulawesi Selatan

124.

Bukat

Kalimantan

Kalimantan Barat

125.

Buli

Maluku

Maluku Utara

126.

Bulungan

Kalimantan

Kalimantan Utara

127.

Buna (Bunak)

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

128.

Bungku

Sulawesi

Sulawesi Tengah

129.

Buol

Sulawesi

Sulawesi Tengah

130.

Burate

Papua

Papua

131.

Buru

Maluku

Maluku

132.

Burukmakot

Papua

Papua

133.

Burumeso

Papua

Papua

134.

Busami

Papua

Papua

135.

Cia-Cia

Sulawesi

Sulawesi Tenggara

136.

Citak

Papua

Papua

137.

Culambacu (Tulambatu)

Sulawesi

Sulawesi Tenggara

138.

Dabe

Papua

Papua

139.

Dabra

Papua

Papua

140.

Daikat

Papua

Papua

141.

Dajub

Papua

Papua

142.

Damal

Papua

Papua

143.

Damar Timur

Maluku

Maluku

144.

Damban (Ndamban)

Papua

Papua Barat

145.

Dani

Papua

Papua

146.

Dani Atas

Papua

Papua

147.

Dani Bawah

Papua

Papua

148.

Dani Bokondini

Papua

Papua

149.

Dani Tengah

Papua

Papua

150.

Daranto (Deranto)

Papua

Papua

151.

Dasigo

Papua

Papua

152.

Dawan (Timor)

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

153.

Dawelor

Maluku

Maluku

154.

Dayak Bara Injey

Kalimantan

Kalimantan Tengah

155.

Dayak Baream

Kalimantan

Kalimantan Tengah

156.

Dayak Kapuas

Kalimantan

Kalimantan Tengah

157.

Dayak Ngaju

Kalimantan

Kalimantan Tengah

158.

Dayak Pulau Telo

Kalimantan

Kalimantan Tengah

159.

Dayak Sei Dusun

Kalimantan

Kalimantan Tengah

160.

Deing

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

161.

Dem

Papua

Papua

162.

Demisa

Papua

Papua

163.

Devayan

Sumatra

Aceh

164.

Diae

Papua

Papua

165.

Dinana

Papua

Papua

166.

Dintere

Papua

Papua

167.

Diuwe

Papua

Papua

168.

Dobel

Maluku

Maluku

169.

Dondo

Sulawesi

Sulawesi Tengah

170.

Dra

Papua

Papua

171.

Dubu

Papua

Papua

172.

Dulolong

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

173.

Dusner (Usner)

Papua

Papua Barat

174.

Dusun

Kalimantan

Kalimantan Timur

175.

Dusun Deyah

Kalimantan

Kalimantan Selatan

176.

Dusun Kalahien

Kalimantan

Kalimantan Tengah

177.

Duvle

Papua

Papua

178.

Efpan

Papua

Papua Barat

179.

Eik (Foau)

Papua

Papua

180.

Eipumek

Papua

Papua

181.

Ekari

Papua

Papua

182.

Elnama

Maluku

Maluku

183.

Elseng

Papua

Papua

184.

Elseng Koarjap

Papua

Papua

185.

Emem (Emumu)

Papua

Papua

186.

Emplawas

Maluku

Maluku

187.

Enggano

Sumatra

Bengkulu

188.

Engkalembu

Papua

Papua

189.

Esaro (Kawit)

Papua

Papua Barat

190.

Etik (Barto,Maria)

Papua

Papua

191.

Fakafuku

Papua

Papua

192.

Fayu

Papua

Papua

193.

Fermanggem

Papua

Papua

194.

Fkour

Papua

Papua Barat

195.

Fokri (Hokli)

Papua

Papua

196.

Fordata (Iyaru)

Maluku

Maluku

197.

Galela

Maluku

Maluku Utara

198.

Galik (Golik)

Kalimantan

Kalimantan Barat

199.

Gane

Maluku

Maluku Utara

200.

Gaura

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

201.

Gayo

Sumatra

Aceh

202.

Gebe

Papua

Papua Barat

203.

Girimora

Papua

Papua Barat

204.

Gorap

Maluku

Maluku Utara

205.

Gorontalo

Sulawesi

Sulawesi Utara Gorontalo

206.

Gua

Papua

Papua Barat

207.

Gufinti

Papua

Papua

208.

Hamap

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

209.

Hatam

Papua

Papua Barat

210.

Hatam Mole

Papua

Papua Barat

211.

Helong

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

212.

Hewa

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

213.

Hoti

Maluku

Maluku

214.

Hubla

Papua

Papua

215.

Iau

Papua

Papua

216.

Ibu (Ibo)

Maluku

Maluku Utara

217.

Iha

Papua

Papua Barat

218.

Illiun (Il?iiuun)

Maluku

Maluku

219.

Imbuti (Marind)

Papua

Papua

220.

Imiyan

Papua

Papua Barat

221.

Inanwatan

Papua

Papua Barat

222.

Inora

Papua

Papua Barat

223.

Intamaja

Papua

Papua

224.

Irarutu

Papua

Papua Barat

225.

Irarutu Bofuer

Papua

Papua Barat

226.

Irawa

Papua

Papua

227.

Irires

Papua

Papua Barat

228.

Isirawa

Papua

Papua

229.

Jair

Papua

Papua

230.

Jamor

Papua

Papua Barat

231.

Jawa

Sumatra, Jawa dan Bali, Kalimantan, Sulawesi, Nusa Tenggara Barat

Aceh Sumatra Utara Jambi Sumatra Selatan Bengkulu Lampung Jawa Barat Jawa Tengah Daerah Istimewa Yogyakarta Jawa Timur Banten Bali Kalimantan Selatan Kalimantan Timur Sulawesi Tenggara Nusa Tenggara Barat

232.

Jelako

Papua

Papua

233.

Jinak

Papua

Papua

234.

Joerat

Papua

Papua

235.

Jorop

Papua

Papua

236.

Juvutek

Papua

Papua

237.

Kabola

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

238.

Kadai

Maluku

Maluku Utara

239.

Kadi (Muyu Utara)

Papua

Papua

240.

Kadorih

Kalimantan

Kalimantan Tengah

241.

Kaera

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

242.

Kafoa

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

243.

Kaham

Maluku

Maluku

244.

Kaiely

Maluku

Maluku

245.

Kaigar

Papua

Papua

246.

Kaili

Sulawesi

Sulawesi Tengah

247.

Kais

Papua

Papua Barat

248.

Kaiya (Kaiy)

Papua

Papua

249.

Kalabra

Papua

Papua Barat

250.

Kalamang

Papua

Papua Barat

251.

Kalela (Kawela)

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

252.

Kamang

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

253.

Kambera

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

254.

Kambera Pandawai

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

255.

Kamberau (Bauana)

Papua

Papua Barat

256.

Kambran

Papua

Papua Barat

257.

Kamindip

Papua

Papua

258.

Kamoro

Papua

Papua

259.

Kanum Barkari

Papua

Papua

260.

Kapayap (Soko Benanu)

Papua

Papua

261.

Kapori (Kapauri)

Papua

Papua

262.

Kaptiau (Kapitiau)

Papua

Papua

263.

Karas

Papua

Papua Barat

264.

Karey

Maluku

Maluku

265.

Karon

Papua

Papua Barat

266.

Karufo Auf

Papua

Papua

267.

Katingan

Kalimantan

Kalimantan Tengah

268.

Kaureh

Papua

Papua

269.

Kawera

Papua

Papua

270.

Kawiyet

Papua

Papua

271.

Kayaan

Kalimantan

Kalimantan Barat

272.

Kayo Pulau

Papua

Papua

273.

Kayu Agung

Sumatra

Sumatra Selatan Kepulauan Bangka Belitung

274.

Kedang

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

275.

Kei

Maluku

Maluku

276.

Kejer Manirem

Papua

Papua

277.

Kekawia

Papua

Papua

278.

Kemak

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

279.

Kemberano

Papua

Papua Barat

280.

Kemtuk

Papua

Papua

281.

Kenyah

Kalimantan

Kalimantan Timur Kalimantan Utara

282.

Kenyam Niknene

Papua

Papua

283.

Kerinci

Sumatra

Jambi

284.

Ketengban

Papua

Papua

285.

Keuw

Papua

Papua

286.

Kimaam

Papua

Papua

287.

Kimagima

Papua

Papua

288.

Kimki

Papua

Papua

289.

Kimyal

Papua

Papua

290.

Kiraman

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

291.

Kiri-Kiri

Papua

Papua

292.

Kitum

Papua

Papua

293.

Kiwai

Papua

Papua

294.

Klamu

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

295.

Klesi

Papua

Papua

296.

Klon

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

297.

Klufo (Krowai Rawa, Krowai Umum)

Papua

Papua

298.

Kodi

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

299.

Kofey

Papua

Papua

300.

Koiwai

Papua

Papua Barat

301.

Kokenop

Papua

Papua

302.

Kokoda

Papua

Papua Barat

303.

Kola

Maluku

Maluku

304.

Kolana

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

305.

Kombai

Papua

Papua

306.

Kombai Kali (Tajan)

Papua

Papua

307.

Komela

Papua

Papua

308.

Komering

Sumatra

Sumatra Selatan

309.

Komodo

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

310.

Komolom (Mombun)

Papua

Papua

311.

Kompane

Maluku

Maluku

312.

Komyandaret

Papua

Papua

313.

Kone-Konee

Sulawesi

Sulawesi Barat

314.

Konerau

Papua

Papua

315.

Konjo

Sulawesi

Sulawesi Selatan

316.

Kopkaka

Papua

Papua

317.

Kopkaka Seredela (Kopkaga Seredela)

Papua

Papua

318.

Korowai Baigun (Atigun)

Papua

Papua

319.

Korowai Karuwage (Korowage)

Papua

Papua

320.

Korowai Selatan (Korowai Lumpur/Klufwo Auf Umbale)

Papua

Papua

321.

Kui

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

322.

Kulatera

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

323.

Kulawi

Sulawesi

Sulawesi Tengah

324.

Kulisusu

Sulawesi

Sulawesi Tenggara

325.

Kur

Maluku

Maluku

326.

Kuri (Nabi)

Papua

Papua Barat

327.

Kurudu (Myobo)

Papua

Papua

328.

Kwari

Papua

Papua

329.

Kwer (Kofet/Kwet)

Papua

Papua

330.

Kwerba

Papua

Papua

331.

Kwesten Arare

Papua

Papua

332.

Kwinsu

Papua

Papua

333.

Labala

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

334.

Laiyolo

Sulawesi

Sulawesi Selatan

335.

Lamaholot

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

336.

Lamatuka

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

337.

Lamboya

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

338.

Lampung

Sumatra

Lampung

339.

Lampung Cikoneng

Jawa dan Bali

Banten

340.

Lani

Papua

Papua

341.

Lasalimu-Kamaru

Sulawesi

Sulawesi Tenggara

342.

Lauje Malala

Sulawesi

Sulawesi Tengah

343.

Lawangan

Kalimantan

Kalimantan Tengah Kalimantan Selatan

344.

Leinam

Maluku

Maluku

345.

Lematang

Sumatra

Sumatra Selatan

346.

Lemolang

Sulawesi

Sulawesi Selatan

347.

Lepki

Papua

Papua

348.

Letti

Maluku

Maluku

349.

Lewuka

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

350.

Liki

Papua

Papua

351.

Lio

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

352.

Lola

Maluku

Maluku

353.

Lona

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

354.

Long Pulung

Kalimantan

Kalimantan Utara

355.

Loon

Maluku

Maluku

356.

Luhu

Maluku

Maluku

357.

Lundayeh

Kalimantan

Kalimantan Utara

358.

Lura

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

359.

Maanyan

Kalimantan

Kalimantan Tengah Kalimantan Selatan

360.

Madura

Jawa dan Bali, Nusa Tenggara Barat

Jawa Timur Bali Nusa Tenggara Barat

361.

Maibrat

Papua

Papua Barat

362.

Mairasi

Papua

Papua Barat

363.

Maisomara

Papua

Papua Barat

364.

Makassar

Sulawesi, Nusa Tenggara Barat

Sulawesi Selatan Nusa Tenggara Barat

365.

Makatian

Maluku

Maluku

366.

Makiam Dalam

Maluku

Maluku Utara

367.

Makian Luar

Maluku

Maluku Utara

368.

Makleu

Papua

Papua

369.

Mamasa

Sulawesi

Sulawesi Barat

370.

Mambora

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

371.

Mamuju

Sulawesi

Sulawesi Barat

372.

Mandar

Sulawesi

Sulawesi Selatan Sulawesi Barat

373.

Mandarin Ampenan

Nusa Tenggara Barat

Nusa Tenggara Barat

374.

Mandarin DKI Jakarta

Jawa dan Bali

DKI Jakarta

375.

Mander

Papua

Papua

376.

Mandobo

Papua

Papua

377.

Mandobo Bawah

Papua

Papua

378.

Mandobo Tengah (Kop Kambo)

Papua

Papua

379.

Manem

Papua

Papua

380.

Manggarai

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

381.

Mansim Borai

Papua

Papua Barat

382.

Manua (Eritai)

Papua

Papua

383.

Manulea

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

384.

Marap

Papua

Papua

385.

Maraw

Papua

Papua

386.

Mare

Papua

Papua Barat

387.

Marita

Papua

Papua

388.

Marlasi

Maluku

Maluku

389.

Marori (Morori)

Papua

Papua

390.

Marsela Barat (Masela Barat)

Maluku

Maluku

391.

Marsela Tengah (Masela Tengah)

Maluku

Maluku

392.

Marsela Timur (Masela Timur)

Maluku

Maluku

393.

Masarete

Maluku

Maluku

394.

Masep

Papua

Papua

395.

Masimasi

Papua

Papua

396.

Massenrengpulu

Sulawesi

Sulawesi Selatan

397.

Matbat

Papua

Papua Barat

398.

Matlow

Papua

Papua Barat

399.

Mawes Dey (Mawesdey)

Papua

Papua

400.

Mawes Wares (Maweswares)

Papua

Papua

401.

Maya

Papua

Papua Barat

402.

Maya Legenyan-Kawei

Papua

Papua Barat

403.

Mee Ugia

Papua

Papua

404.

Mee Wosokuno

Papua

Papua Barat

405.

Mek Kosarek

Papua

Papua

406.

Mek Naica

Papua

Papua

407.

Mek Nipsan

Papua

Papua

408.

Melayu

Sumatra, Jawa dan Bali, Kalimantan, Sulawesi, Nusa Tenggara Barat, Nusa Tenggara Timur, Maluku, Papua

Sumatra Utara Riau Jambi Sumatra Selatan Kepulauan Bangka Belitung DKI Jakarta Bali Kalimantan Barat Kalimantan Tengah Kalimantan Timur Sulawesi Utara Nusa Tenggara Barat Nusa Tenggara Timur Maluku Maluku Utara Papua Kepulauan Riau

409.

Mentawai

Sumatra

Sumatra Barat

410.

Mentaya

Kalimantan

Kalimantan Tengah

411.

Meyah

Papua

Papua Barat

412.

Miere

Papua

Papua Barat

413.

Minahasa

Sulawesi

Sulawesi Utara Gorontalo

414.

Minahasa Tonsawang

Sulawesi

Sulawesi Utara

415.

Minahasa Tonsea

Sulawesi

Sulawesi Utara

416.

Minangkabau

Sumatra

Aceh Sumatra Utara Sumatra Barat Riau Jambi Bengkulu

417.

Mnanggi

Papua

Papua

418.

Moa

Maluku

Maluku

419.

Modole

Maluku

Maluku Utara

420.

Moi Maniwo

Papua

Papua

421.

Moi Sigin

Papua

Papua Barat

422.

Molof

Papua

Papua

423.

Momuna

Papua

Papua

424.

Moni Bibida

Papua

Papua

425.

Moni-Kegouda

Papua

Papua

426.

Monuna Samboga

Papua

Papua

427.

Mooi

Papua

Papua

428.

Mor

Papua

Papua Barat

429.

Moraid

Papua

Papua Barat

430.

Morunene (Moronene)

Sulawesi

Sulawesi Tenggara

431.

Moskona

Papua

Papua Barat

432.

Motu

Papua

Papua

433.

Mpur

Papua

Papua Barat

434.

Mpur Pantai

Papua

Papua Barat

435.

Muna

Sulawesi

Sulawesi Tenggara

436.

Munggui

Papua

Papua

437.

Muri (Mer)

Papua

Papua Barat

438.

Murkim

Papua

Papua

439.

Muyu

Papua

Papua

440.

Muyu Selatan

Papua

Papua

441.

Nafri

Papua

Papua

442.

Nage

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

443.

Nagi

Papua

Papua

444.

Nai

Papua

Papua

445.

Nalik Selatan

Papua

Papua

446.

Namak

Papua

Papua

447.

Namalu

Papua

Papua

448.

Namas

Papua

Papua

449.

Namblong

Papua

Papua

450.

Namla

Papua

Papua

451.

Namut

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

452.

Napiti

Papua

Papua Barat

453.

Napiti Pantai-Busama (Napiti Pantai)

Papua

Papua Barat

454.

Narau

Papua

Papua

455.

Nare

Papua

Papua

456.

Naulu

Maluku

Maluku

457.

Ndao

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

458.

Ndarame

Papua

Papua

459.

Ndauwa

Papua

Papua

460.

Ndom

Papua

Papua

461.

Ndora

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

462.

Nedebang

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

463.

Ngada

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

464.

Ngalum

Papua

Papua

465.

Nggem

Papua

Papua

466.

Ngguntar

Papua

Papua

467.

Ngkalembu

Papua

Papua

468.

Nias

Sumatra

Sumatra Utara

469.

Nila

Maluku

Maluku

470.

Ningrum

Papua

Papua

471.

Nobuk (Kwerba)

Papua

Papua

472.

Nosaudare

Papua

Papua

473.

Nubuai-Waren

Papua

Papua

474.

Numfor (Mansinam)

Papua

Papua Barat

475.

Nyaw

Papua

Papua

476.

Obokuitai

Papua

Papua

477.

Oedate (Kerema)

Papua

Papua

478.

Ogan

Sumatra

Sumatra Selatan

479.

Oirata

Maluku

Maluku

480.

Okpari

Papua

Papua

481.

Omesuri

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

482.

Ormu

Papua

Papua

483.

Oroyliye

Maluku

Maluku

484.

Orya

Papua

Papua

485.

Palamul

Papua

Papua Barat

486.

Palu e

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

487.

Pamona

Sulawesi

Sulawesi Tengah

488.

Pannei

Sulawesi

Sulawesi Barat

489.

Pasan

Sulawesi

Sulawesi Utara

490.

Pasir (Paser)

Kalimantan

Kalimantan Timur

491.

Patani

Maluku

Maluku Utara

492.

Pedamaran

Sumatra

Sumatra Selatan

493.

Pembuang

Kalimantan

Kalimantan Tengah

494.

Pigapu

Papua

Papua

495.

Pijin

Papua

Papua

496.

Piliana

Maluku

Maluku

497.

Pipikoro

Sulawesi

Sulawesi Tengah

498.

Piru

Maluku

Maluku

499.

Pokoro

Papua

Papua Barat

500.

Ponosakan

Sulawesi

Sulawesi Utara

501.

Poom

Papua

Papua

502.

Pulo (Wakatobi)

Sulawesi

Sulawesi Tenggara

503.

Punan

Kalimantan

Kalimantan Barat

504.

Punan Long Lamcin

Kalimantan

Kalimantan Timur

505.

Punan Merah

Kalimantan

Kalimantan Timur

506.

Punan Paking

Kalimantan

Kalimantan Utara

507.

Pupis

Papua

Papua

508.

Pura

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

509.

Puragi-Saga

Papua

Papua Barat

510.

Raijua

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

511.

Rampi

Sulawesi

Sulawesi Selatan

512.

Rarankwa

Papua

Papua

513.

Rejang

Sumatra

Bengkulu

514.

Retta

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

515.

Riantana

Papua

Papua

516.

Ribun (Rihun)

Kalimantan

Kalimantan Barat

517.

Riung

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

518.

Ro (Ru)

Papua

Papua

519.

Ron

Papua

Papua Barat

520.

Rongga

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

521.

Roswar (Saref)

Papua

Papua Barat

522.

Rote

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

523.

Sabakor (Buruwai)

Papua

Papua Barat

524.

Saban

Kalimantan

Kalimantan Utara

525.

Sabu

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

526.

Sagapu

Papua

Papua

527.

Sahu

Maluku

Maluku Utara

528.

Salafen Matbat

Papua

Papua Barat

529.

Salas

Maluku

Maluku

530.

Saleman

Maluku

Maluku

531.

Salkma

Papua

Papua Barat

532.

Saluan

Sulawesi

Sulawesi Tengah

533.

Saman

Papua

Papua

534.

Samasuru

Maluku

Maluku

535.

Samate

Papua

Papua Barat

536.

Samihin

Kalimantan

Kalimantan Selatan

537.

Sampit

Kalimantan

Kalimantan Tengah

538.

Sangihe Talaud (Satal)

Sulawesi

Sulawesi Utara Sulawesi Tengah

539.

Saponi

Papua

Papua

540.

Sar

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

541.

Sasak

Sulawesi, Nusa Tenggara Barat

Sulawesi Tenggara Nusa Tenggara Barat

542.

Sasak Bali

Jawa dan Bali

Bali

543.

Sasawa

Papua

Papua

544.

Saurisirami

Papua

Papua

545.

Sause-Ures (Barazre)

Papua

Papua

546.

Sawai

Maluku

Maluku Utara

547.

Saweru

Papua

Papua

548.

Sawi

Papua

Papua

549.

Sawila

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

550.

See

Papua

Papua

551.

Segaai

Kalimantan

Kalimantan Timur

552.

Segar

Papua

Papua

553.

Seget

Papua

Papua Barat

554.

Sekar-Onim

Papua

Papua Barat

555.

Seko

Sulawesi

Sulawesi Tengah Sulawesi Selatan

556.

Selaru

Maluku

Maluku

557.

Selegof

Papua

Papua Barat

558.

Seluwarsa

Maluku

Maluku

559.

Sempan

Papua

Papua

560.

Senggi

Papua

Papua

561.

Sentani

Papua

Papua

562.

Seram

Maluku

Maluku

563.

Serili

Maluku

Maluku

564.

Serua

Maluku

Maluku

565.

Serui Laut

Papua

Papua

566.

Sigulai

Sumatra

Aceh

567.

Sikari

Papua

Papua

568.

Sikka

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

569.

Silimo

Papua

Papua

570.

Sipisi

Papua

Papua

571.

Skou

Papua

Papua

572.

Smarki Kanum

Papua

Papua

573.

So a

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

574.

Soba

Papua

Papua

575.

Sobey

Papua

Papua

576.

Sobey Wakde

Papua

Papua

577.

Somu (Toro)

Papua

Papua Barat

578.

Soon

Papua

Papua Barat

579.

Sorabi

Papua

Papua

580.

Sou

Papua

Papua Barat

581.

Sough (Manikion)

Papua

Papua Barat

582.

Sough Bohon

Papua

Papua Barat

583.

Sowiwa (Morowa)

Papua

Papua

584.

Soytai

Papua

Papua

585.

Srum

Papua

Papua

586.

Sudate (Sehudate)

Papua

Papua

587.

Sula

Maluku

Maluku Utara

588.

Sumba Barat

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

589.

Sumbawa (Samawa)

Nusa Tenggara Barat

Nusa Tenggara Barat

590.

Sumuri (Sumuri)

Papua

Papua

591.

Sunda

Sumatra, Jawa dan Bali, Sulawesi

Bengkulu Lampung DKI Jakarta Jawa Barat Jawa Tengah Banten Sulawesi Tenggara

592.

Sunum

Papua

Papua

593.

Taa

Sulawesi

Sulawesi Tengah

594.

Tabahair (Bipim, Bipin)

Papua

Papua

595.

Tabla

Papua

Papua

596.

Tabundung

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

597.

Tagalisa

Maluku

Maluku

598.

Taliabu

Maluku

Maluku Utara

599.

Tamakuri

Papua

Papua

600.

Taman

Kalimantan

Kalimantan Barat

601.

Tamario

Papua

Papua

602.

Tamer Tunai

Papua

Papua

603.

Tamuan

Kalimantan

Kalimantan Tengah

604.

Tandia

Papua

Papua Barat

605.

Tangko

Papua

Papua

606.

Tapea

Papua

Papua

607.

Tarangan Barat

Maluku

Maluku

608.

Tarangan Timur

Maluku

Maluku

609.

Tarfia

Papua

Papua

610.

Tause

Papua

Papua

611.

Tawoyan

Kalimantan

Kalimantan Tengah

612.

Tawu Ane

Papua

Papua

613.

Tebako

Papua

Papua

614.

Tefanma

Papua

Papua

615.

Tefaro (Demba)

Papua

Papua

616.

Tehit

Papua

Papua Barat

617.

Tehit Dit (Tehit Tua)

Papua

Papua Barat

618.

Teiwa

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

619.

Telaah Babar

Maluku

Maluku

620.

Telepe

Papua

Papua

621.

Tenggalan

Kalimantan

Kalimantan Utara

622.

Teon

Maluku

Maluku

623.

Tepin

Papua

Papua Barat

624.

Ternate

Maluku

Maluku Utara

625.

Tetun

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

626.

Tevera Pew

Papua

Papua

627.

Tewa

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

628.

Tidung

Kalimantan

Kalimantan Utara

629.

Tobati

Papua

Papua

630.

Tobelo

Maluku

Maluku Utara

631.

Tolaki

Sulawesi

Sulawesi Tenggara

632.

Tombatu

Sulawesi

Sulawesi Tengah

633.

Tomor

Papua

Papua

634.

Topoiyo

Sulawesi

Sulawesi Barat

635.

Toraja

Sulawesi

Sulawesi Selatan

636.

Torweja

Papua

Papua

637.

Totoberi

Papua

Papua

638.

Totoli

Sulawesi

Sulawesi Tengah

639.

Towe

Papua

Papua

640.

Trimuris-Bagusa

Papua

Papua

641.

Tsaukwambo

Papua

Papua

642.

Tunjung

Kalimantan

Kalimantan Timur

643.

Ulakin (Ulakuno)

Papua

Papua

644.

Uma Lung

Kalimantan

Kalimantan Utara

645.

Una

Papua

Papua

646.

Ure (Mere)

Papua

Papua Barat

647.

Uruangnirin

Papua

Papua Barat

648.

Uud Danum (Ot Danum)

Kalimantan

Kalimantan Barat Kalimantan Tengah

649.

Vamin

Papua

Papua

650.

Vedan Nus (Podena)

Papua

Papua

651.

Wabo

Papua

Papua

652.

Waicen

Papua

Papua

653.

Wairate (Debra)

Papua

Papua

654.

Walak

Papua

Papua

655.

Waliam

Papua

Papua Barat

656.

Walsa

Papua

Papua

657.

Wambo Tawe Tirop

Papua

Papua

658.

Wambon Kenondik (Wombon, Womsi)

Papua

Papua

659.

Wamesa

Papua

Papua Barat

660.

Wandamen

Papua

Papua Barat

661.

Wanggom

Papua

Papua

662.

Wano

Papua

Papua

663.

Wanukaka (Wanokaka)

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

664.

Warari Onate

Papua

Papua

665.

Wardo

Papua

Papua Barat

666.

Warembori

Papua

Papua

667.

Wari

Papua

Papua

668.

Warlon

Papua

Papua

669.

Warry

Papua

Papua

670.

Waruri (Ambumi)

Papua

Papua Barat

671.

Wate

Papua

Papua

672.

Wau Arak

Papua

Papua Barat

673.

Weinami

Papua

Papua

674.

Wemale

Maluku

Maluku

675.

Wersing (Kolana (Wirasina))

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

676.

Wewewa (Wejewa)

Nusa Tenggara Timur

Nusa Tenggara Timur

677.

Windesi

Papua

Papua Barat

678.

Wiyagar

Papua

Papua

679.

Woda-Woda

Maluku

Maluku

680.

Wolani

Papua

Papua

681.

Wolio

Sulawesi

Sulawesi Tenggara

682.

Wombon (Womsi)

Papua

Papua

683.

Wonti (Waropen)

Papua

Papua

684.

Wooi

Papua

Papua

685.

Woria

Papua

Papua

686.

Wotu

Sulawesi

Sulawesi Selatan

687.

Yabanda (Away)

Papua

Papua

688.

Yabega

Papua

Papua

689.

Yaben

Papua

Papua Barat

690.

Yafi

Papua

Papua

691.

Yaghai Mur

Papua

Papua

692.

Yaghai Wairu

Papua

Papua

693.

Yahadian-Mugim

Papua

Papua Barat

694.

Yakapis

Papua

Papua

695.

Yalahatan

Maluku

Maluku

696.

Yali Anggruk

Papua

Papua

697.

Yali Kosarek

Papua

Papua

698.

Yali Ninia

Papua

Papua

699.

Yali Pass Valley

Papua

Papua

700.

Yamas

Papua

Papua

701.

Yamdena

Maluku

Maluku

702.

Yamueti

Papua

Papua Barat

703.

Yatoke

Maluku

Maluku

704.

Yaur

Papua

Papua

705.

Yaur Rihegure

Papua

Papua

706.

Yawa Onate

Papua

Papua

707.

Yei

Papua

Papua

708.

Yei Bawah

Papua

Papua

709.

Yelmek

Papua

Papua

710.

Yeresiam

Papua

Papua

711.

Yeresiam Kiruru

Papua

Papua Barat

712.

Yeresiam Pedalaman (Sirise)

Papua

Papua Barat

713.

Yeretuar (Umare)

Papua

Papua

714.

Yetfa

Papua

Papua

715.

Yokari

Papua

Papua

716.

Yoke

Papua

Papua

717.

Yonggom

Papua

Papua

718.

Yuafeta

Papua

Papua Barat

Post a Comment

Previous Post Next Post